Rohingyalara hayat her yerde zor

Elektrik yok, temiz su yok, yemek yok, giyecek yok... Neredeyse hiçbir ÅŸey yok. Burası BangladeÅŸ’in sahil kenti Cox Bazar yakınlarındaki Kutupalong Kampı. Burada BirleÅŸmiÅŸ Milletlerin 'dünyanın en çok eziyet çeken halkı' olarak tanımladığı Arakanlı Müslümanlar yani Rohingyalar yaşıyor. BangladeÅŸ'te Rohingyaların yaÅŸadığı üç kamptan biri olan Kutupalong Kampı'nda 45 bin ila 60 bin mültecinin yaÅŸadığı tahmin ediliyor. Rohingyaların yaÅŸadığı kamplara girdik, yaÅŸadıkları sefalete tanık olduk.  

Çamurdan evlerde yaşıyorlar

Kampa giriÅŸte karşılaÅŸtığımız manzara içler acısı. Yerler atık ve çöplerle kaplı, tamamen toprak yollar, topraktan yapılmış saÄŸlı sollu evlerin çatısı bambu ve çalılıklarla örtülmüÅŸ. BangladeÅŸ kampta beton evlere izin vermiyor. Kampa el uzatan yardım kuruluÅŸlarının dağıttığını öÄŸrendiÄŸimiz muÅŸambalar da çatılarda gözümüze çarpıyor. Bu muÅŸambalar yaÄŸmurların evlere sızmasına bir nebze de olsa engel oluyor. Zira haziran ile eylül arası muson yaÄŸmurları dönemi. Kamptakiler için en zor dönem. Evlerin içine su girmesinin yanı sıra yaÄŸmur kampı bataklığa çeviriyor. Rohingyalar kapılarının önlerine koydukları kum torbalarıyla suyun içeri girmesine engel olmaya çalışıyorlar. Ancak yaÄŸmur yaÄŸdığı zaman altyapı olmadığı için kanalizasyon kamp sokaklarına yayılıyor. Evlerin dışında ve toplu kullanıma açık tuvaletler dikkat çekiyor. Taşıma su ile tuvalet ve banyo ihtiyaçlarını burada görüyorlar. Evlerin mutfakları yok. Yemeklerini ormandan topladıkları çalı, çırpı ve odunları yakarak saç üstünde piÅŸiriyorlar. 

Evlerde tuvalet olmadığı için dışarıya yapılmış ortak tuvaletleri kullanıyorlar. [FotoÄŸraf: Sümeyye Ertekin]

 

Bölgede kış döneminde en düÅŸük sıcaklık 15-16 derece. Bu dönem çok soÄŸuk olmaması kamptakiler için avantaj. Ancak ısınma yine de ihtiyaç. Çünkü kamp kışın fazla rüzgâr alıyor. Evlerde ısıtma sistemi yok. Bu dönemde yine yardım kuruluÅŸlarının dağıttığı battaniyeler ve sıcak tutan kıyafetlerle ısınıyorlar. Güvenlik nedeniyle isminin yayınlanmasını istemeyen mihmandarımızın anlattığına göre zaman zaman kış döneminde esen rüzgârlar dolayısıyla çocuk ve yaÅŸlılar soÄŸuktan olumsuz etkileniyor. Bu yüzden ölenler olabiliyor. 

Çocukların oyuncakları çamur ve kum  

Evlerde elektrik yok. Aydınlatma kandil ve mumlarla saÄŸlanıyor. AkÅŸam erken yatıyorlar, sabah erken kalkıyorlar. Bu yüzden sabahın erken vakti olmasına raÄŸmen kamp sokaklarında oynayan çocuklar görüyoruz. ÇoÄŸu çırılçıplak. Kıyafetleri olanların ise ayakları çıplak. Oyuncakları kamp sokaklarındaki kum, çamur ve taÅŸlar. 

BangladeÅŸ, Rohingyaları ülkede istemiyor. Bu yüzden kampların durumunu düzeltmek için bir ÅŸey yapmıyor, yapılmasına da izin vermiyor. Kamp ÅŸartları düzelirse daha fazla Rohingya'nın geleceÄŸinden kaygı duyuyor. Çünkü zaten BangladeÅŸ fakir bir ülke ve kendi halkına bile bakamıyor. Kampa yardım kuruluÅŸlarının da destek saÄŸlamasına sınırlı izin veriliyor. 

Kampın giriÅŸ ve çıkışları devletin görevlendirdiÄŸi kiÅŸilerce yapılıyor. Kampın giriÅŸinde karakol, kampla ilgilenen bir de polis ÅŸefi var. Kamp, Cox Bazar’ın bir köyünde. O köyün muhtarı da aynı zamanda kampın sorumlusu. Bölgelere ayrılmış kampta her bölgenin de bir sorumlusu var.

Kampta konuÅŸtuÄŸumuz Rohingyaların hepsi aynı cümleyi kuruyor: "Burada hayat çok zor."

 

Okul yok

Myanmar, Rohingyaların en fazla lise eÄŸitimi almasına izin veriyor. Yokluk, sefalet ve ayrımcılık nedeniyle bu eÄŸitimi alanların sayısı da çok az. Kamplarda da benzer nedenlerle ne okul ne öÄŸretmen var. Sadece dini eÄŸitimin verildiÄŸi medreseler mevcut. Sayısı beÅŸ olan bu medreselerde Ä°slami dersler, Kur'an-ı Kerim, Arapça, Ä°ngilizce ve BangladeÅŸ’in resmi dili olan Bengalce öÄŸretiliyor. Medreselerde ayrıca hafızlık eÄŸitimi veriliyor. EÄŸitimi verenler de yine Arakan’da ya da burada din eÄŸitimi almış hocalar ve hafızlar. Ä°ngilizce, Arapça ve Bengalce gibi kamptakilerin veremediÄŸi eÄŸitim için STK’ların yardımı ile dışarıdan kaçak da olsa eÄŸitmenler geliyor. Ancak tahmin edileceÄŸi üzere çok iyi bir eÄŸitim deÄŸil. Bengalce dersinin verilmesindeki amaç çocukların kamp dışındaki yaÅŸamlarında ya da eÄŸitimlerinde zorluk çekmemesi düÅŸüncesi. Kampta elektriÄŸin olduÄŸu tek yer de bu medreseler... 

Hijyen yok, ishal en yaygın hastalık 

Hijyenden yoksun olan kampta saÄŸlık hizmetleri de yok. Kampta kalanlar BangladeÅŸ’teki devlet hastanelerinde ücretsiz muayene olabiliyorlar. Ancak muayene haricindeki masraflar kendilerine ait. Yoksulluk içinde yaÅŸayan Rohingyalar çocuklarını tedavi ettirmek ya da kendileri tedavi olmak için para bulmakta zorlanıyorlar.

Hijyenden son derece yoksun olan kampta bu zamana kadar çok ciddi bir salgına rastlanmamış. Ancak sıtmadan ölenler olmuÅŸ. Ä°shal de en yaygın rahatsızlıklardan. Hamile kadınların, doktora gitme fırsatı yok. Onlar da çoÄŸu zaman yetersiz beslenme ve hijyen sorunundan dolayı bebeklerini kaybediyor. DoÄŸumlar ise geleneksel yöntemlerle kampta yapılıyor.

Kamptaki derme çatma evlerde su yok. Su ihtiyacı belli yerlerde bulunan kuyulardan karşılanıyor. [FotoÄŸraf: Sümeyye Ertekin]

 

Su ihtiyacı kuyulardan saÄŸlanıyor 

Kampta gezerken aralıklarla tulumbalı su kuyularına rastlıyoruz. Su ihtiyacının karşılandığı bu kuyular kadınlar için de bir çamaşırhane görevi görüyor. Ancak bu kuyular kampın su sorununa çözüm deÄŸil. Arıtılmadığı için çok da temiz sayılmaz. Ancak baÅŸka çareleri de yok. Kuyular ve tulumbalar bozulduÄŸunda da tamirci getirmek sorun. O zaman o bölgedeki insanlar suya ulaÅŸmak için daha fazla yol yürümek zorunda.

Kaçak çalışıyorlar

Kampta gezerken çok az genç kız ve erkeÄŸe rastlıyoruz. Genç erkeklerin çalışmak için kamp dışına çıktığını, genç kızların da zengin BangladeÅŸlilerin evlerine tam zamanlı çalışmaya gittiÄŸini öÄŸreniyoruz. YetiÅŸkin erkeklerin büyük çoÄŸunluÄŸu da günlük iÅŸçi olarak kamp dışında çalışıyor. Kimi ise BangladeÅŸ’teki yaygın ve geleneksel bir ulaşım aracı olan RikÅŸa, yani bisiklet taksilerde çalışıyor. 

Kimi kamp sakinleri dışarıdan getirdikleri ürünleri kampta satıyor. [FotoÄŸraf: Sümeyye Ertekin]

 

Kamptaki erkeklerin ve dul kadınların da büyük çoÄŸunluÄŸu yakınlardaki ormanlardan odun toplayıp pazarda satarak geçimlerini saÄŸlıyorlar. Kadınların da büyük kısmı dışarıda tekstil fabrikalarında çalışıyor. Ancak vatandaÅŸ deÄŸiller. Bu yüzden kamp dışındaki mafyanın yardımı ile ya da kamp görevlileri ile anlaÅŸarak kaçak çıkıyorlar ve kaçak çalışıyorlar. Kazandıkları paranın da bir bölümünü kampa girerken bu görelilere ya da mafyaya veriyorlar.

Kampta çocuk sayısı çok fazla. Aileler çok çocuk sahibi oluyor. Bunun nedeni ebeveynlerin doÄŸum kontrol yöntemlerinden habersiz olmaları. 

Kampta sadece iki saat kalmamıza izin veriliyor. Bu yüzden çok hızlı hareket ediyoruz. Gitme vaktimizin geldiÄŸini söyleyen mihmandarımız bizi kamp çıkışına doÄŸru götürüyor. Hızlı adımlarla yürürken kampın içindeki bakkallar, manavlar, terzi atölyeleri dikkatimizi çekiyor. 

Kamp çıkışında gözümüze bir mezarlık çarpıyor. Kampta ölenler buraya gömülüyor.

Kamp etrafındaki ormandan odun toplayıp pazarda satmak kamptaki geçim kaynaklarından biri. [FotoÄŸraf: Sümeyye Er]tekin]

 

GeçtiÄŸimiz aylarda Myanmar’dan kaçan Rohingyalar okyanusta mahsur kalarak gündeme gelmiÅŸlerdi. Daha özgür ve iyi bir hayat için bu risk alanlar arasında BangladeÅŸ’teki kamplarda kalan Rohingyalar da vardı. YaÅŸadıkları zor ÅŸartlardan kurtulmak isteyen yıllarca bir miktar para biriktirmiÅŸ Rohingyalar, Malezya gibi hem Müslüman hem de yaÅŸam ÅŸartları daha iyi olan ülkelere gitmek istiyorlar. 

Rohingyaların büyük bir çoÄŸunluÄŸu Arakan ile BangladeÅŸ arasındaki Naf Nehri'nden ya da iki ülke kara sınırındaki ormanlardan geçerek kaçak yollarla geliyorlar. Mihmandarımızın anlattığına göre baÅŸta Naf Nehri kenarında Bengal Müslüman sınır güvenlik görevlileri vardı. Ancak bu görevliler Müslüman oldukları için Rohingyaların kaçak olarak ülkeye girmesine göz yumuyordu. Bunun üzerine devlet sınır güvenlik ekibine ülkedeki Hinduları yerleÅŸtirdi. Hindular kaçak olarak ülkeye girmeye çalışan Rohingyalara daha katı davranıyor ve izin vermiyor.