Endonezya Başkanının Açe ziyareti neler anlatıyor?

Endonezya Devlet BaÅŸkanı Joko Widodo (Jokowi) Ramazan Bayramı resmen baÅŸlatmak amacıyla eÅŸi Iriana ile birlikte geçen PerÅŸembe günü Açe’ye geldi. Ülkenin önde gelen Ä°ngilizce yayın yapan gazetesi “The Jakarta Post” bu ziyareti “Jakarta Bayram geleneÄŸinin bozulması” baÅŸlığıyla verdi. Bugüne kadar, Jokowi’nin selefleri Cakarta’daki Ä°stiklal Camii’nde bayram namazını kılıp, BaÅŸkanlık konutunda geniÅŸ katılımlı bayram töreninde ev sahipliÄŸi yapıyorlardı. Bu baÄŸlamda, Jokowi bir geleneÄŸi ‘bozarken’, bir baÅŸka ‘büyük geleneÄŸe’ eklemlenmesiyle açıkçası tarihe bir not düÅŸüyordu.

Evet, Jokowi’nin Ramazan Bayramı ziyareti önemliydi. Açe’nin Endonezya toprakları içerisinde tarihi ve geleneksel olarak Ä°slamiyet’le iliÅŸkisi her daim dikkat çekmiÅŸtir. Bununla birlikte, kimi unsurların Açe topraklarının ve halkının Ä°slamiyetle iliÅŸkisinden alerji duydukları da gizli saklı bir durum deÄŸil. Bu çerçevede, BaÅŸkan Jokowi’nin hem önceki BaÅŸkanların aksine bayramı baÅŸkent Cakarta’da geçirmek yerine Açe’yi seçmesinin bir geleneÄŸin bozulmasının ötesinde anlamı var.

Öncelikle, Jokowi’nin politikaya atılmadan önceki yaÅŸamında yaklaşık üç yıl gibi bir süreyle Orta Açe’nin önemli ÅŸehri Takengon’da yaÅŸamış olmasının Açe ve Açelilere yönelik bir yakınlık hissinin olduÄŸuna kuÅŸku yok. Bireysel tarihindeki bu not da aslında, önceki BaÅŸkanlardan ayrılan bir hususiyetine iÅŸaret ediyor ve Açe ve Açelileri algısı noktasında onu psikolojik bir rahatlığa sevk ediyor. Bir diÄŸer nokta, geçen yıl baÅŸkanlık seçimleri öncesinde kimi çevrelerin Jokowi’nin ‘dini mensubiyetine’ dair bazı eleÅŸtirel çıkışlara cevap olduÄŸunu da rahatlıkla söylemek mümkün. Kaldı ki, seçimlerden az bir süre önce ‘umre’ye gitmesi de bu eleÅŸtirilere cevap niteliÄŸindeydi. Öte yandan, Açelilerin Ä°slamiyet’le baÄŸlarının gücü, tüm Endonezya nezdinde kabul edilir ve kimi çevrelerce de öykünülebilir bir durumdur. Bu baÄŸlamda, geniÅŸ Müslüman kitlelere tam da bayram arefesinde BaÅŸkan Jokowi’nin vermek istediÄŸi hoÅŸ bir mesaj olduÄŸu görülür.

Tarihi verilere göre, en azından 16. yüzyıldan itibaren Açe Ä°slam Devleti’nde bayram kutlamalarında (Hari Raya) bir gelenek haline gelen törenlerin bir benzeri modern dönemde de devam ediyor. Her ne kadar, örneÄŸin Ä°skender Muda döneminin saray-eÅŸraf ve halkın birlikteliÄŸi, allı-güllü yüzlerce fil ile devletin görkeminin sergilendiÄŸi depdebeli kutlamalar olmasa da, bugün de Açe’de Beytürrahman Camii merkezli Ramazan kutlamaları büyük ilgi çekiyor. Düne kadar sadece Açe Valisi ve yardımcısı baÅŸta olmak üzere Eyalet yetkililerinin halkla buluÅŸma vesilesi olan ‘takbiran’ törenlerine bu yıl deÄŸiÅŸiklik yaÅŸandı. Ä°ÅŸte Jokowi’ni bu bayramı Açe’de geçirmek ve bu kutlamaları resmet baÅŸlatmak amacıyla Banda Açe’ye geliÅŸi bu geleneksel serüvenin bir devamı olmaklığıyla önem taşıyor.

Jokowi’nin Banda Açe ziyareti, Arefe akÅŸamı yatsı namazını müteakip, Beytürrahman Camii önünde yapılan Bayram kutlamalarını baÅŸlattı. Malay dünyasının genelinde de geleneksel çalgılardan biri olan Debuk’u çalmasıyla törenler resmen baÅŸlamış oldu. geleneksel dini eÄŸitim kurumları pesantrenlere mensup öÄŸrencilerin birbirinden ilginç süslenmiÅŸ araçlardaki ilâhi grupları ve ellerinde meÅŸaleler taşıyan kortej eÅŸliÄŸindeki yürüyüÅŸünü izledi. Bayram sabahı da gene aynı camide, yani Beytürrahman’da Bayram namazını kılarak Açeliler bayramlaÅŸtı. Ardından da her zamanki gibi, bazı ailelere sürpriz ziyaretlerde bulundu.

Bu ziyaretin günün politik iliÅŸkileri baÄŸlamında bir tür popüler kazanım aracı kılınacağı düÅŸünülebilir elbette. Ancak bundan önce, Açe baÄŸlamında bu kutlamaların neye tekabül ettiÄŸine deÄŸinmek gerekir. 15 AÄŸustos 2015 Helsinki Barış AnlaÅŸması’nın onuncu yıl dönümüne tekabül ediyor. Açe Barışı’nın Endonezya için ne denli önemli olduÄŸuna kuÅŸku yok. Yıl dönümüne az bir süre kalan BaÅŸkan Jokowi’nin Açe’yi hem de Ramazan Bayramı münasebetiyle ziyareti onuncu yıl toplantıları, konferansları çerçevesinde Açeli yöneticilerle yapılacak deÄŸerlendirmeler için, belki de son bir görüÅŸ alış veriÅŸi niteliÄŸi taşıyordu. Basına yansıyan fotoÄŸrafları izleyecek olursak, sadece Açe Valisi Dr. Zeyni Abdullah’la deÄŸil, Açe geleneksel yönetiminde önemli bir yeri olan “Wali Nanggroe” olarak seçilen Malik Mahmud’la da görüÅŸ alış veriÅŸinde bulunduÄŸu anlaşılıyor.

Bu noktada Helsinki Barış AnlaÅŸması’nın hem merkezi hükümet hem de Açe baÄŸlamında getirdiÄŸi geniÅŸ barış ortamının rahatlığına raÄŸmen, AnlaÅŸma metninin önemli bir bölümünün halen sürüncemede bırakılmış olduÄŸu dikkate alındığında, hiç kuÅŸku yok ki, kayda deÄŸer bir rahatsızlığın varlığına da dikkat çekmek gerekir. Bu noktada, Açe’deki neredeyse tüm toplumsal kesimlerle içiçe biri olarak barışın tam anlamıyla yerleÅŸebilmesi için on yıllık sürenin hiç de az olmamasına raÄŸmen, halen kat edilecek epeyce yol olduÄŸuna da iÅŸaret etmekte fayda var. Bir önceki baÅŸkan, Susilo Bambang Yudhoyono’nun başından itibaren önemli katkılarda bulunduÄŸu Açe Barış süreci bir siyasi miras olarak ÅŸimdi Jokowi’nin “denetiminde”.

Jokowi’nin Bayram ziyareti, BaÅŸkan olmasından bu yana geçen kısa sürede yaptığı ilk ziyaret deÄŸil. Tsunaminin 10. yıl anma törenlerine katılacağı açıklanmasına raÄŸmen, katılamasa da, Mart ayı baÅŸlarında Açe’ye geldi ve Weh Adası yönetim merkezi Sabang’da uzun yıllardır bir türlü bitirilemeyen serbest ticaret bölgesi sürecinin artık bitirilmesi konusunda iradesini gösterdi. Ardından, Kuzey Açe’de Sumatra Adası’nın en büyük barajı inÅŸasına ‘ilk taşı’ koydu.

Jokowi’nin Açe’ye yaptığı bayram ziyareti, sadece Cakarta’da bayram kutlamaları geleneÄŸinin yeni bir yönelim kazanarak bozulmasına deÄŸil, Açe’deki barış anlaÅŸmasının tüm unsurlarıyla hayata geçirilmesi noktasında da bugüne kadar ki gecikmenin bir an önce telâfisine de yol açması beklentisi yüksek. Böylece, Açelilerin bayramları çok daha huzurlu ve neÅŸe içinde geçirecekleri bir ortam da hazırlanmış olacaktır.