'Suriye, Irak gibi oluyor'

SURÄ°YE DÄ°RENİŞİ kitabının yazarı Osman Atalay, Akit’e konuÅŸtu. Atalay ile Suriye’de yaÅŸanan son olayları, PYD’yi,IŞİD’i ve Esad rejimini konuÅŸtuk…

Suriye’nin kuzeyinde yaÅŸanan olayları nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

- Öncelikle 2011 yılında Suriye’de ayaklanma baÅŸlayınca ülkenin kuzeyinde ne PYD, ne de IŞİD vardı. Suriye rejimini ve direniÅŸçileri konuÅŸuyorduk. BeÅŸÅŸar Esad’ın halkına yaptığı zulmü, varil bombalarını, füzelerini konuÅŸuyorduk. Yani direniÅŸçilerin, Suriye’nin yüzde 60’ını bugün BeÅŸÅŸar Esad’ın elinden alması dünya gündemini çok da fazla meÅŸgul etmiyor. PYD ve IŞİD, ülkedeki iç savaşın önüne geçti. Dünyadaki bütün haber ajansları IŞİD ve PYD’yi konuÅŸuyor. Bugün ise, PKK’nın Suriye kolu olan PYD’nin bir Kürt otonom bölge kurmaya çalışması bize Kuzey Irak’ı hatırlatıyor.

“BÖLGESEL YÖNETÄ°M SURÄ°YE’DE Ä°LK KOBANÄ°’DE DENENDÄ°”

Kuzey Irak’tan kastınız nedir?

- 1990’lı yıllarda Irak’ın kuzeyinde gerçekleÅŸen olaylar, ÅŸimdi de Suriye’nin kuzeyinde gerçekleÅŸiyor. Irak’ın kuzeyinin 90’lardan beri geldiÄŸi süreç, Mesut Barzani ve Celal Talabani’nin serüveniyle bugün Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi olarak var. Irak’ta yapılan bölgesel yönetim Suriye’de ise ilk olarak Kobani’de denendi.

- Kobani’de PYD, Suriye rejiminin onayı ve desteÄŸi ile birlikte kuzeyde bir otonom bölge kurmaya kalkmıştır. Dünya kamuoyunda Kobani’de Kürtlerin katledildiÄŸi yönünde algı oluÅŸturuldu. Bunun sonucunda Amerika ise, PYD’yi güvenilir bir partner olarak seçip bir gece yarısı Kobani’deki IŞİD mevzilerini vurmaya baÅŸladı. PYD’yi askeri ve siyasi olarak desteklemeye baÅŸladı. Amerika böylelikle direkt müdahale oldu ve Suriye’nin kuzeyinde Kürtlere bir alan açmaya baÅŸladı. Bu bölgelerdeki Araplar ve Türkmenler göçe zorlanıyor ve demografik yapı deÄŸiÅŸiyor. Amerika ÅŸu anda birincil öncelikle IŞİD’i durdurmayı hedef alıyor. BeÅŸÅŸar Esad ise ikincil planda kaldı.

“KÜRT BÖLGESÄ° KURULMAK ÜZERE...”

Bölgede yavaÅŸ yavaÅŸ Büyük Kürdistan mı kuruluyor?

- Büyük Kürdistan konusu yıllardır tartışılıyor. Åžimdi ilk olarak 1980’lı yıllarda Amerika’daki düÅŸünce kuruluÅŸları yayınladıkları raporlarda, kitaplarda ve çalışmalarda, Ä°ran Kürdistanı, Irak Kürdistanı, Suriye Kürdistanı ve Türkiye Kürdistanı diye bir argüman geliÅŸtirdiler. 1990’lı yıllara gelindiÄŸinde ise Körfez savaşı ve Saddam Hüseyin’in Kürtlere yönelik yapmış olduÄŸu özellikle Halepçe katliamının ardından Büyük Kürdistan daha fazla dillendirilmeye baÅŸlandı. 1992’den sonra Kuzey Irak’taki Kürtlerin otonom kazanmasına yönelik Amerika’nın çok ciddi askeri, siyasi ve ekonomik yardımları oldu. Sonuç itibariyle Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi diye bir fiili bölge oldu. Bugün Suriye’de ise Kürt bölgesi neredeyse kurulmak üzeredir. Cizre, Kobani ve Afrin kantonu artık neredeyse tamamen birleÅŸiyor.

Peki Türkiye ve Ä°ran’da da Kürt bölgesi kurulur mu?

- Bu durum birkaç senede kurulacak kadar kolay bir mesele deÄŸil. Bu noktada, geniÅŸletilmiÅŸ özerlik, otonom gibi yeni kavramlar üretiliyor. Bu üretilen yeni kavramlar hiç ÅŸüphesiz zamanı ve yeri geldiÄŸinde olabilir. Mesut Barzani, son bir yıl içerisinde en az iki defa, yeri ve zamanı geldiÄŸinde referandum yaparak, Irak’tan ayrılmayı düÅŸündüklerini söyledi.

- Yani Türkiye veya Ä°ran için bu durum çok erken belki ama sonuç itibariyle bugün Suriye’de bu artık kuruluyor. Üç dört sene öncesine kadar flu olan fotoÄŸraf, son günlerde gittikçe netleÅŸiyor.

Türkiye, Suriye’nin kuzeyinde yaÅŸanan olaylar için ne yapmalı?

- Türkiye, her ne olursa olsun Kilis Öncüpınar Sınır Kapısı’nın kesinlikle ne IŞİD, ne de PYD güçlerine geçmesine müsaade etmeyeceÄŸini açıkladı. Bu kapı tamamen elimizden giderse 910 kilometrelik Suriye sınırımızda bir hat oluÅŸmuÅŸ oluyor.

- Åžimdi Türkiye bu noktada, Öncüpınar Sınır Kapısı’nın oradan Suriye’nin 30 kilometre içerisine doÄŸru bir güvenlik koridoru oluÅŸturmayı hedefliyor. Türkiye bakımından iç ve dış konjonktüre bakıldığında güvenlik koridoru bir risk oluÅŸturuyor. Güvenlik koridoru oluÅŸturulurken hem IŞİD, hem PYD, hem de Suriye rejimi ile çatışma riskimiz var.

- Türkiye ise güvenlik koridorunu izah etmeye çalışıyor. Ülke sınırlarındaki güvenliÄŸi nedeniyle bu koridoru oluÅŸturmak zorunda kaldığını ve Suriye’nin içerisinde kalmayacağını söylüyor. Bir de Türkiye seçimden yeni çıktı. Ä°ç siyasi konjonkktür de pek buna müsait deÄŸil.

BEŞŞAR ESAD, HAKÄ°MÄ°YET KURAMAYACAÄžINI ANLADI”

Şimdi PYD, Esad ile savaşmıyor. Esad da PYD ile savaşmıyor. Bunu nasıl okuyorsunuz?

- Suriye’de 2011 yılında olaylar baÅŸladığı zaman BeÅŸÅŸar Esad, ülkenin kuzeyinde hakimiyet kuramayacağını anladı. Ülkenin kuzeyini de kendisi yoksa direniÅŸçilere de vermek istemedi ve Kürtlerle anlaÅŸarak, bölgeyi onlara verdi. Bir de PYD’nin, Åžam’a, Hama’ya ya da Humus’a ilerleme gibi bir stratejisi yok. Sadece kuzeyi istiyor. Yani Suriye’nin kuzeyinde PYD-Esad-Amerika ÅŸeklinde üçlü kompinizasyon var. Bu yüzden PYD, Esad’la, Esad da PYD ile çatışmıyor.

Kürt bölgesinin kurulması Türkiye’nin yararına mı, zararına mı?

- Suriye sınırındaki PYD’nin örgütlenmesinin, Türkiye ile olan siyasi tavrı tamamen Çözüm Süreci’yle ilgili bir durumdur. Çözüm Süreci saÄŸlıklı bir ÅŸekilde sonuçlandığı sürece PYD ile ilgili bir sıkıntı yaÅŸamayız. Kürt meselesinin geleceÄŸi Türkiye’deki Çözüm Süreci’yle alakalıdır.

IŞİD’Ä° ORTAYA ÇIKARAN SEBEP AMERÄ°KA’NIN ‘IRAK’ Ä°ÅžGALÄ°DÄ°R

IŞİD nasıl bir örgüt?

- IŞİD’i ortaya çıkaran sebep Amerika’nın Irak iÅŸgalidir. Amerika’nın Ebu Gureyb’te yaptığı iÅŸkenceler, bir milyon insanın hayatını kaybetmesi ve iki milyon insanın dul, yetim ve sakat kalmasına yolaçtı. Saddam Hüseyin gittikten sonra merkezi BaÄŸdat yönetimindeki Åžiilerin adeta Sünnilere karşı etnik ve mezhepsel tutumu sonucunda bir direniÅŸ baÅŸladı. Bu direniÅŸ Åžii-Sünni savaşına dönüÅŸtü. Ä°ran’ın, merkezi BaÄŸdat yönetimindeki hakimiyeti gücü hem Suudi Arabistan’ı, hem de Sünni Körfez ülkelerini endiÅŸeye sevketti. Ä°ÅŸte oradan sonra Sünni direniÅŸle IŞİD ortaya çıktı.

IŞİD taÅŸeron bir örgüt mü?

- IŞİD sonuç itibariyle gücünü yerel halktan, yerel aÅŸiretlerden alıyor. Bir kere bunun sorgulanması lazım. IŞİD’in yaÅŸam alanına baktığımızda, Åžii bölgesinde ya da kuzeyde Kürt bölgesinde yaÅŸamıyor, tamamen Sünni bölgede yaşıyor. IŞİD’in yapmış olduÄŸu eylemler ise, Dünya Ä°slam Alimler BirliÄŸi tarafından onaylanmadı ve tenkit edildi.

Suriye’nin gidiÅŸatını nasıl görüyorsunuz?

- Suriye iki yıl önce, batı, orta ve kuzey bölge ÅŸeklinde üçe bölünmeye baÅŸladı. Tıpkı Irak gibi… Irak’ın güneyinde Åžiiler, kuzeyinde Kürtler, ortasında da Sünniler var. Bu mevcut durum ne Suriye’de, ne de Irak’ta ülkelerin toprak bütünlüÄŸünü saÄŸlayacak yapıda deÄŸil. Tam tersi mevcut durum her geçen gün ülkelerin üç parçaya bölünmesine etnik ve dini temeller üzerine bölünmesine doÄŸru gidiyor. Bu ÅŸekilde Yemen, Libya ve Suudi Arabistan da çok büyük tehdit altındadır.

Esad’ın artık düÅŸeceÄŸini düÅŸünüyor musunuz?

- Esad meÅŸruiyetini kaybetmiÅŸtir ve Batı, Amerika tarafından da bu durum dillendirildi. Bu bakımdan Esad’ın nasıl gideceÄŸi formülü düÅŸünülüyor. Esad her geçen gün zayıflıyor ve bundan dolayı kendi yaÅŸam süresini uzatmaya çalışıyor. Yani zamana oynuyor ama Suriye bir bütün olarak deÄŸil, üç parçalı bir ülke olacaktır.