Çölleşme tehdidi büyüyor

BirleÅŸmiÅŸ Milletler kararıyla 1995 yılından bu yana 17 Haziran "Dünya ÇölleÅŸme ile Mücadele Günü". Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸiyle birlikte artan kuraklık ve çölleÅŸme konusu giderek daha ağır bir soruna dönüÅŸüyor. Dünya topraklarının üçte biri, Türkiye topraklarının ise beÅŸte üçü çölleÅŸme tehdidi altında.

Türkiye Erozyonla Mücadele, AÄŸaçlandırma ve DoÄŸal Varlıkları Koruma Vakfı TEMA, sayılarla tehlikenin ciddiyetine bir kez daha dikkat çekti. Buna göre 4 milyar hektar arazi yani dünya yüzölçümünün üçte biri çölleÅŸme tehdidi altında. Bunda su ve rüzgâr erozyonu gibi doÄŸal etmenler kadar kadar, insanlığın etkisiyle oluÅŸan küresel ısınma, ÅŸehirleÅŸme ve aşırı gübre kullanımı gibi hususlar da belirleyici oluyor.

Şehirleşme de toprakları tehdit ediyor

ÅžehirleÅŸme, hızla artan dünya nüfusunun beslenme ihtiyacını karşılayacak tarım arazilerini tehdit ediyor. Buna göre 1960’ta kiÅŸi başına düÅŸen tarım arazisi 7 dekarken, 2008’de bu 4,5 dekara düÅŸtü. 2050 yılında 4 dekara kadar gerilemesi bekleniyor.

GeliÅŸmekte olana ülkelerde ise bu sayı 1960’ta 3,35 dekarken, 2008’de 1,86 dekar oldu. 2050 yılında 1,35 dekara kadar düÅŸmesi öngörülüyor. Veriler, erozyon tehlikesinin daha az olduÄŸu Avrupa ülkelerinde bile, insan faktörü nedeniyle, çok ciddi toprak kayıplarının yaÅŸandığını ortaya koyuyor.

Sadece Avrupa’da her bir saatte 11 hektar tarım arazisi binalarla örtülüyor. BaÅŸka bir deyiÅŸle her yıl Berlin büyüklüÄŸünde bir arazi ÅŸehirleÅŸmeye kurban gidiyor. 

Aşırı gübre kullanımı ve kimyasal erozyon

Uzmanlara göre artan besin ihtiyacı için verimliliÄŸi arttırmak isteyen çiftçinin aşırı gübre kullanımına yönelmesi de çölleÅŸmeye neden oluyor.

Bugün aşırı gübreleme nedeniyle, dünyadaki toprakların yüzde 20-25'i yanlış ve yoÄŸun kullanımlardan etkileniyor ve her yıl Avusturya büyüklüÄŸündeki alanın (8.4 milyar hektar) toprak vasfında bozulmalar görülüyor.

Türkiye taraçalandırma ve aÄŸaçlandırma ile yıllarıdır erozyon ile mücadele eidyor. [FotoÄŸraf: A.A.]

 

Türkiye’de de olduÄŸu gibi dünyanın birçok ülkesinde tarımdan daha fazla verim almak isteniyor. TopraÄŸa daha fazla gübre vererek verimlilik artırılmaya çalışılıyor. 1960'ta 50 milyon tonun altında olan gübre kullanımı 2010'da 200 milyon tona ulaÅŸtı.

DiÄŸer bir ifadeyle 1960'lı yıllarda hektar başına 40 ila 50 kg arasında gübre kullanılırken, 2010'da 150 kg kullanıldı. Kullanılan gübrenin yüzde 70'ini azot gübreleri oluÅŸturuyor, azot toprağı asitleÅŸtirerek toprak organizmalarının ve humusun iÅŸlevinin bozulmasına neden oluyor. Ayrıca kullanılabilir suyun kalitesini bozuyor ve sulak alanların ekosistemini etkiliyor.

Türkiye ne durumda?

Türkiye de dünyadaki çölleÅŸme riskine yakın bir tehlike ile karşı karşıya. TEMA raporuna göre, ülke topraklarının yüzde 60’ı doÄŸal ve insani nedenlerle risk altında. Son yıllarda bu alanda yapılan olumlu çalışmalar ve yasal düzenlemelere raÄŸmen sorun devam ediyor.

Su ve rüzgâr erozyonu hâlâ Türkiye’de toprak bozulmasına neden olan etmenlerinin başında geliyor. Türkiye'deki arazilerin 5,6 milyon hektarında hafif, 15,6 milyon hektarında orta, 28,3 milyon hektarında ÅŸiddetli ve 17,4 milyon hektarında çok ÅŸiddetli erozyon görülüyor.

Tarım arazilerinin yüzde 59’unda, orman alanlarının yüzde 54’ünde, meraların ise yüzde 64’ünde erozyon söz konusu. Türkiye'de her yıl 743 milyon ton toprak erozyonla taşınıyor. Bu durum her yıl 0,8 mm, her 12 yılda ise 1 cm üst toprağın kaybedilmesi anlamına geliyor.

Gıda güvenliÄŸi açısından önemli olan meralar hızla kaybediliyor. 1920’lerin başında Türkiye'de arazilerin yüzde 56’sını oluÅŸturan meraların oranı bugün yüzde 19’a geriledi. Mevcut meraların yüzde 70’inde bitki örtüsü zayıf ve verimsiz.

Her yıl 11 Haziran'ı takip eden pazar günü Türkiye'de Toprak Bayramı olarak kutlanıyor. BirleÅŸmiÅŸ Milletler ise toprağın yaÅŸamsal önemini dünya çapında gündeme getirmek için 2015'i Dünya Toprak Yılı ilan etti.

Kaynak: Al Jazeera