Sosyal Medya

Makale

Türk tipi oryantalist esatir

Son beÅŸ yıldır OrtadoÄŸu'da yaÅŸanan olaylar o kadar hızlı bir deÄŸiÅŸim gösterdi ki yapılan en saçma yorumu bile doÄŸrulayacak birçok olay gerçekleÅŸmiÅŸtir. Sürekli birbirini tekzip eden yorumcuların “ben demiÅŸtim” tadında bilgiçlik taslamalarına yetecek kadar farklı, çeliÅŸkili geliÅŸmelere tanık olduk.

Ortadoğu denilen coğrafyayı önemli ölçüde hala oryantalist araştırmalar üzerinden okuyan, tanıyan aydınlarımız, siyaset yapımcılarımızın bilgi düzeyleri arasında fazla bir fark olmadığı ortaya çıktı.

Ortadoğu ile ilişkileri bakımından devletin imkanları ve kurumları ve de hafızası ile bölge stratejisine sahip olunduğu var sayılırdı. Ancak devlet ideolojisinin yıllardır bölgeyi yok sayan yaklaşımının stratejik bilgi ve hafıza edinme anlamında da bölgeyi ihmal ettiği bir kez daha ortaya çıktı. Siyaseten bölgeye uzak durmakla bölgeyi tanımak arasında bir fark olması gerekirken ne uzman düzeyinde ne diplomatik düzeyde gelişmelere nüfuz edecek bir birikimin olmadığı fena halde yanılgılardan anlaşıldı. Mesela Dışişlerinden bölgeye Arapça bilen kaç büyükelçi gitmiştir Cumhuriyet tarihi boyunca? Üstelik Arapça bilmeye gerek olmadığı kanaatinin baskın görüş olduğunu da biliyoruz Hariciyede.

Özellikle Suriye iç savaşında OrtadoÄŸu'ya dair bir sözü, iddiası olan tüm tarafların bilgi, algı, birikimlerinin saÄŸlamasının yapıldığı, adeta mahvolan bir ülkenin kanı pahasına haklılık yarışına giriÅŸildiÄŸi bir alan oldu. Arap baharı denilen apolitik devrimlerin sebep ve sonuçları bakımında her kesim adeta açıkta kaldı. Sonuçta her kesim kendi efsanelerinin esiri olarak kıyasıya yanılgıları üzerinde iç politikaya mesaj verme derdine düştü. Karşısındakini OrtadoÄŸu'ya ait esatirler üzerinden mat etmeyi Türkiye'ye dair bir politik kazanım vesilesi saydı.

Taraflar iki konuda birbirleriyle yarıştı ve tezlerinde isabetli olup olmadığına bakmadan üstün olma iddiasıyla ortaya çıktı. Ortadoğu hissiyatı ve içerdeki ideolojik kamplaşmanın bölgedeki muhataplarına olan güven...

Önce muhafazakar kesimin OrtadoÄŸu'ya dair fikir ve hissiyatına göz atalım. Genel anlamda muhafazakar, Ä°slamcı çizgiye kadar uzanan geniÅŸ yelpazedeki kesimler OrtadoÄŸu'ya en fazla ilgi duyan, dolayısıyla burayı en iyi bilen kesim olduklarını düşünüyorlardı. Sonuçta tarihsel ve kültürel olarak bunca ortak paydanın, ortak deÄŸerlerin Müslüman OrtadoÄŸu'nun taleplerini, reflekslerini anlamaya yeterli olacağı düşünülüyordu. Gerçekten de bir Müslüman herhangi bir OrtadoÄŸu ÅŸehrine gittiÄŸinde dil farkına raÄŸmen kendini evinde hissedecek, bir oryantalist yabancılığı çekmeyecektir. Bu hissiyat halidir ki, Türkiye'deki muhafazakar kesimin en büyük yanılgısını oluÅŸturdu. Halk düzeyince OrtadoÄŸu'nun nabzını tutmakla, OrtadoÄŸu'ya ÅŸekil veren güç dengelerinin, farklı dinamikleri anlamak, bilgisine vakıf olmanın farklı ÅŸeyler olabileceÄŸini düşünmemiÅŸlerdi. Ortaya çıkan kolonyalizm sonrası seküler, modern elitler, yönetici sınıfların oluÅŸturdu kast yapısı, bunların bölge dışı dünya sistemi ile olan iliÅŸkileri... “OrtadoÄŸu'nun tapusu bizde” retoriÄŸine sığınan muhafazakâr kesim, ne bu tapuyu okuyacak belgelere sahiptir ne de bunları elde edecek çalışma ciddiyetine ve azmine. Tüm bölgenin Osmanlı'yı dört gözle beklediÄŸi varsayımı yeni oryantalizme dönüşecektir. Bölgeye farklı bir yaklaşıma sahip Ä°ttihat Terakki'nin ilk krizde azınlık bir isyancının maharetiyle bölgenin elden çıkmasını tetikleyen dinamikleri okuyamamasında olduÄŸu gibi. Döneme dair arÅŸiv, tarih bilgisine bile baÅŸvurmadan sadece hatıratlar okunsa farklı bir bölge algısı ortaya çıkardı. Kendisine hissiyat düzeyince yakın kitleleri tanımakla kendisine fikriyat düzeyinde uzak ama azınlık ve fakat etkin azınlığın dinamiklerini okuyamama kıyasıya yanılgıya neden oldu.

Ortadoğu konusunda karşı karşıya gelen ikinci büyük kısım olarak Batı karşıtı sol kesimin bölgeye sadece azınlıklar ve ideolojik yaklaşımlarla miyoplaşan bakışıdır. Daha marjinal kesimleri önceleyen, yer yer sekter bakış açısını bölgenin tümüne uygulayan bu Ortadoğucu bakış ister istemez bölgedeki elitistlerle ittifak kuracaktı.. Suriye'deki mezhepsel azınlığı, ama siyasal olarak etkin kesimleri modernleşmeci/aydınlanmacı projeler adına destekleyeceklerdi. Bu da ister istemez anti-emperyalist kılıfla içeriye pazarlanacaktır. Özellikle sol jargonun modernleşmeci oryantalist esatir üzerinden geliştirildiği söylem, yeri geldiğinde Amerikancılık, devreye girdikten sonra da, açıktan Rus yanlısı olmaktan çekinmeyecektir.

Suriye'de kanlı biçimde karşı karşıya gelen bu iki zıt kutuplaÅŸma Arap baharında daha geçiÅŸken yanılgılarla sınandılar. Liberal soldan seküler Batıcısına, tatlı su Ä°slamcısından muhafazakarına her kesimin bir anda Arap coÄŸrafyasının hamisi kesilmesine neden oldu. Ã–zellikle muhafazakarların erken zafer sarhoÅŸluÄŸu, deÄŸiÅŸimin küresel sistem içindeki yönlendirici dinamiklerini okuyamamaları ile fena halde boÅŸa çıkmalarına neden oldu. Liberal, sol ve Batıcı kesim ise sosyal medya düzeyinde bir okuma ile Arap sokaklarında bir özgürleÅŸme yaÅŸandığı yanılgısına düşerken geniÅŸ toplumsal kesimlerin dini duyarlılıklarını, beklentilerini yok sayarak kolayca cuntacılığa evrildi.

“OrtadoÄŸu'ya zinhar bulaÅŸmamak gerek” diyen seçkinci Kemalist söylem her halükarda kendini haklı görme piÅŸkinliÄŸine, hiç bir ÅŸey yapmadan hata yapmamayı yeÄŸleyen “sıfır hata” politikasına sığındı. Bunların “uzak duralım” demekten baÅŸka bir tezleri ve eylemleri olmadığı için sıfır eylemle, sıfır hatayla krizden haklı çıktıklarını düşünebilirler.

Muhafazakarından liberaline, solcusundan Kemalistine her kesimde bulunan OrtadoÄŸu'ya karşı takınılan bu oryantalist tepeden bakış ne bölgenin asli kültür ve kimliÄŸini ne de modern zamanların dönüşümünü ve dinamiklerini okuyabildi. BaÅŸta “devlet aklı” dediÄŸimiz ve kurumsal körlüğe dönüşen bilgisizlik olmak üzere slogan atmaktan öteye gidemeyen tüm kesimlerden OrtadoÄŸucularımız yanıldı. Fena olan ÅŸu ki yanılgılar, etkileri oranında, bölgedeki yıkımda pay sahibi oldu.

Sığınılan Oryantalist esatir Ortadoğu'nun kaotik dinamizmini açıklamaya, okumaya yetmedi.

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.